Wat als je sterven dichtbij komt en je hebt (bijna) niemand om op terug te vallen? Voor deze mensen richtten John Jansen en Ellen Brusse in 2014 Stichting Eenzame Dood | NAbij in Arnhem op. Meer dan 500 mensen hebben zij inmiddels bijgestaan, mensen zoals Jaap, Alex en Jitske, zodat zij niet alleen waren. Op 26 maart 2024 werd het 10-jarig groots gevierd en reikte John het eerste exemplaar van het boek Nabijheid – van mens tot mens uit aan burgemeester Ahmed Marcouch van Arnhem. En tot Johns grote verrassing kreeg hij zelf een Arnhems meisje uit handen van burgemeester Marcouch, als dank voor zijn grote, onbaatzuchtige inzet voor deze groep mensen.
In juli 2023 vroeg John of ik de inhoud/interviews van het boek voor mijn rekening wilde nemen. Hier hoefde ik natuurlijk niet over na te denken. Ontroerd en geïnspireerd ben ik de afgelopen maanden geraakt door alle verhalen van de vrijwilligers en de professionals die vertelden over hun zorgvrager of over hun ervaring met NAbij. De vrijwilligers mogen zo overigens niet genoemd worden: zij zijn de mensen van NAbij, Jules, Anna of Annelies. Zij bewegen mee op het ritme dat de zorgvrager aangeeft. En staan naast hen, hun belang voorop stellend, niet erboven, eronder, ervoor of erachter. Vanuit een gelijkwaardig contact. Naast iemand staan, betekent ook dat je geen oordeel over de ander hebt. Iets waarvan ik na elk interview weer onder de indruk was.
‘Hoe vind jij het als iemand drugs gebruikt?’
‘Hoe vind jij het als iemand drugs gebruikt?’, vroeg Jaap aan Ellen toen zij na maanden app-contact voor het eerst bij hem thuis mocht komen, Jaap vormde de eerste ‘inzet’ van NAbij. Zij vertelde hem dat zij zelf geen ervaring had met drugs, maar dat zij niet minder over hem dacht omdat hij gebruikte. ‘Dit doe je niet voor je lol’, zei ze, ‘de drugs zijn een verdoving voor iets’. Hij was zichtbaar verrast door haar antwoord, gewend aan het gegeven dat mensen hem als junk zagen die zijn kanker over zichzelf had afgeroepen. Tussen Jaap en Ellen ontstond een diepe band, zelfs zo dat zij hem samen met Jaaps vader, met John en met de mensen van de Thuiszorg heeft verzorgd, zodat hij niet langer in het hospice hoefde blijven, waar hij zich een outcast voelde.
Marleen ging gewoon zitten op die vervuilde bank
Geen oordeel… Neem Marleen, die bij haar eerste bezoek aan Sonja het gebruikte maandverband en vies ondergoed moest wegschuiven van de bank om een plekje te maken zodat zij kon zitten. Het stonk er vreselijk bovendien. Sonja zelf lag in bed, broodmager, een lichaam getekend door veelvuldig alcohol- en drugsgebruik en door kanker. Maar Marleen ging gewoon zitten en zij richtte zich op Sonja en op wat zij te vertellen had. Voelde verbondenheid met haar, en wist: voor jou wil ik er graag zijn in je laatste weken. Sonja leefde nog ruim een jaar. Aandacht en liefdevolle zorg kunnen veel doen.
Ook het verhaal van Jules en Theo laat de oordeelloosheid en het verlangen om iemand simpelweg nabij te zijn goed zien. Koetjes en kalverend bracht Jules dat eerste gesprek op de mooie Mariabeelden die hij in Theo’s woning zag, met zwerversinrichting, nieuw geleerd woord, dit betekent dat er allerlei vuilniszakken met spullen in de ruimte stonden. ‘En waar heb je dat beeld vandaan?’, vroeg hij geïnteresseerd. ‘Dat heb ik uit die en die kerk gestolen’, antwoordde hij droogjes. ‘En dat beeld uit die kerk…’ En zo ging hij nog even door. Jules moest erom lachen. Want, zo vertelde hij, het was natuurlijk niet aan mij om te zeggen: ‘Maar dit mag je toch niet doen’.
Er zijn wel grenzen…
Er zijn wel grenzen overigens voor de mensen van NAbij. Zo vertelde Claudia dat ze onbedoeld bijdroeg aan het drugsgebruik van Jitske. ‘Kunnen we hier even stoppen?’, vroeg Jitske dan na een bezoek aan het Ziekenhuis waar Claudia haar steevast naar toe bracht: ik krijg nog geld van deze vrouw. Dat bleek wat anders te liggen. Dit deed Claudia dus niet nog een keer: ).
Wat me het meeste raakte, is de band die de mensen van NAbij in de meeste gevallen wisten op te bouwen met hun zorgvrager, het echte, diepe contact dat er ontstond. Dat mensen zoals mevrouw J. zich gaandeweg openden, terwijl zij 10 jaar in totale afzondering had geleefd, en dat op hun beurt Floor, Marcel en anderen vaak warme gevoelens gingen koesteren voor hun zorgvrager.
Avond boekpresentatie
De avond van het 10-jarig jubileum was werkelijk prachtig. Met John, met burgemeester Marcouch, met Bram Bakker die in interactie met alle aanwezigen zijn visie gaf over nabijheid en eenzaamheid: net als het boek intiem en intens. Met Jules die piano speelde en een ode zong. Met alle, bijna 500, lichtjes op het podium: symbool voor de mensen die NAbij heeft ondersteund. Met de sfeer in de zaal.
Enorm dankbaar ben ik dat ik onderdeel mocht zijn van NAbij sinds juli, voor het vertrouwen en voor de ontzettend stromende en plezierige samenwerking met John. Ik hoop van harte dat NAbij(heid) ook in andere steden mogelijk wordt.
Het boek bestellen?
En dan het boek: koop het vooral: Kosten bedragen 20 euro en de opbrengst gaat naar het Bijna Thuishuis in wording. Een plek voor dak- en thuislozen en verslaafden waar mensen zoals Jaap kunnen sterven zoals ze geleefd hebben. 10 jaar NAbijheid van mens tot mens
